Bu site emekli olmuştur. Arşiv amaçlı olarak BT AKADEMİ sponsorluğunda yayın hayatına devam etmektedir.




C#nedir?com
 
YAZAR HAKKINDA
Nazmi Savga
Nazmi Savga
http://www.csharpnedir.com/
İletişme geçmek için tıklayın.
2 Makalesi yayınlanmakta.
Yazar hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
Yayınlanan diğer makaleleri için tıklayın.
İlgili etiketler:  ASP.NET Nazmi Savga
 
YAZI HAKKINDA
Türü : Makale
Serbest Köşede C#nedir?com üyelerinin hazırladıkları yazılar yayınlanır. Bu yazılar editör incelemesine girmeden yayınlanır.
Seviyesi : Başlangıç
Kategori : ASP.NET
Yayınlanma Tarihi : 21.3.2004
Okunma Sayısı : 34842
Yorum Sayısı : 6     yorum yaz
Site İçi AramaSİTE İÇİ ARAMA
Üye Girişini AçÜye GİRİŞİ
Üye girişi için tıklayın.
Kullanıcı Adı
Şifre
 
Beni her zaman hatırla
Bir hafta boyunca kullanıcı bilgilerinizi kullanıcı çıkışı yapana kadar hatırlar. (Paylaşılan bilgisayarlarda önerilmez.)
 
Şifremi / Kullanıcı Adımı unuttum.
 
.net TV RSS Serbest KÖŞE (?)
Serbest Köşede C#nedir?com üyelerinin hazırladıkları yazılar yayınlanır. Bu yazılar editör incelemesine girmeden yayınlanır.
emre TAŞ
Silindi
emre TAŞ
yazının devamı >
emre TAŞ
silindi
emre TAŞ
yazının devamı >
emre TAŞ
silindi
emre TAŞ
yazının devamı >
emre TAŞ
silindi
emre TAŞ
yazının devamı >
emre TAŞ
silindi
emre TAŞ
yazının devamı >
Makale Gönder Bende Yazmak İstiyorum
.net TV RSSBlogroll
Turhal Temizer
Conda install environment.yml Package 8.12.2024
Turhal Temizer
Mac OS/X Removing CUDA 8.12.2024
Burak Selim Şenyurt
Rust ile ECS Yaklaşımını Anlamak 8.12.2024
Burak Selim Şenyurt
Birlikte Rust Öğrenelim Serisi 8.12.2024
  Diğer Herşey
Sponsorlar
BT Akademi
Medya Portakal
Video Hosting Sponsoru
Csharpnedir.com bir Ineta üyesidir
Uzman Abi
Her Yönüyle C# - Sefer Algan
ViewState’in Sunucuda Saklanması
 
Kapat
Sayfayı Yazdır Sık Kullanılanlara Ekle Arkadaşıma Gönder MySpace Del.Ico.Us Digg Facebook Google Mixx Reddit StumbleUpon
ASPNET uygulamaları, doğaları gereği, Win32 ortamı içinde çalışan Windows Forms uygulamalarından oldukça farklı yönlere sahiptirler: Bir ASPNET uygulamasının görüntü ve durumunu saklaması, her ne kadar Windows Forms uygulamalarına öykünse de, bir web programcısı için çok farklı yollara başvurma gereği ortaya koyar. Session ve Application objeleri, uygulamayı geliştiren kişinin en önemli olanaklarını belirlemektedir. Ancak pek çok programcı, bunların yanında yadsınamayacak bir değer taşımakta olan ViewState’in varlığını hiçe saymakta, ya da ona değerinin çok altında bir önem vermektedir. Bu makale sizlere ViewState’i genel olarak tanıtacak, alternatif örneklerle, kullanımı konusunda temel bilgiler verecektir.

İçerik:

  • Genel olarak ViewState
  • Getirileri ve götürüleri
    • Performans
    • Güvenlik
  • ViewState’in kullanımı
  • Kullanıma yönelik alternatifler
    • Sunucuda Saklamak
      • Server’ın diski üzerinde saklamak
      • SQL server ya da benzeri bir veri kaynağını kullanmak
      • DataSet ve Session objeleri üzerinde saklamak
Genel Olarak ViewState

ASP.NET ile uygulama geliştirmek, tanımı ve çalışma şekli gereği, “HTML çıktısı veren bir uygulama yazmak” olarak algılanabilir. Bu durum uygulama geliştiricinin, ASP.NET’in üretmekte olduğu HTML’in sunumunu yapmakta olan IIS ile browser arasında, sürekli veri gidiş-gelişlerini düşünmesini gerektirir. Gerçekte her bir Page objesi, Init event’i ve PreRender event’leri arasında oluşturulur, HTML çıktısı hazırlanır, ve bu çıktı browser’a gönderildiği anda dispose edilir. Dolayısıyla hiçbir zaman, bir önceki durumunu kendi başına hatırlayabilen bir Page objesinden söz edilemez. Programcı, Page objesine bu gidiş-gelişlerden herhangi biri sırasında, eski durumunu hatırlaması konusunda yardımcı olabilmek için ViewState ya da benzeri ortak bir depoya başvurmak zorundadır.

Getirileri ve Götürüleri

Performans

ViewState’in kullanımı default olarak etkin durumdadır. Kullanımı sırasında, Session ve Application objelerinin kullandığı sunucu kaynağından daha az kaynak tüketir. Çünkü sunucu, veri tutma işini browsera verdiği ve her seferinde geri aldığı ViewState datasını, sadece Init sırasında deserialize etmek, ve PreRender sırasında, istemciye HTML göndermeden hemen önce serialize etmek dışında bir kaynak kullanmadığı için daha az hafıza harcayacaktır. Herhangi bir session sırasında bazen yüzlerce kere Page oluşturulmakta, ve dispose edilerek hafızadan atılmaktadır. ViewState de Page’in bir parçasıdır.

Hafıza kullanımının azalmasına rağmen ağ performansı konusunda pek iyimser olmak mümkün değildir: ViewState her bir PostBack işlemi sırasında ağ üzerinden istemciye gönderilmek ve geri alınmak zorundadır. Sayfalara bölünmüş, büyük miktarda veri içeren datagridlerin kullanımı örnek olarak gösterilirse, ViewState’in kilobyte’larca yer tutarak ve sayfayla birlikte taşınarak ağ üzerindeki performansı önemli ölçüde azaltabildiği gözlenebilir.

Güvenlik

ViewState browser’a gönderilen bir string’den oluşmakta olduğundan ve sadece Base64 olarak çevrimi yapıldığından, içeriğinin bir programcı tarafından çalınması mümkündür. Ancak sanılanın aksine, browser’dan sunucuya gönderilecek viewstate verisinin değiştirilmesi ile sunucunun kandırılması pek mümkün değildir. Bunun nedeni, yine sayfa üzerinde tanımlı özelliklerden enableViewStateMAC’ın default olarak “True” olmasıdır. (Pek çok kaynakta bu default değer “False” olarak belirtilse de gerçekte “True” değeri almaktadır.)

Browser’dan sunucuya gönderilmekte olan viewstate verisi, sadece temel güvenlik kriterleri izlendiğinde (Kredi kartı vb. gibi bilgilerin ViewState verisinin içine yerleştirilmemesi) doğal olarak bir güvenlik açığı yaratmayacaktır.

ViewState’in Kullanımı

ViewState’in ağ performansına yönelik negatif etkileri nedeniyle kullanımı konusunda belli kriterler ya da alternatifler getirmek yerinde olur:

  • Sabit sayfalarda enableViewState özelliği değerini “False”’a çevirmek.
  • Sayfa üzerinde state’in hatırlanması işlemini ViewState yerine, Session ya da Application objeleri ile taşınacak verilerle belirlemek.
  • Tüm sayfanın enableViewState’ini iptal etmektense, belli kontrollerin ViewState kullanmasını engellemek.
Kullanıma Yönelik Alternatifler

ViewState’in network performansı üzerindeki negatif etkisini azaltmak amacıyla bazı alternatif kullanım şekilleri geliştirilebilir. Bu yolda atılması gerekli en önemli adım, Page nesnesi tarafından ViewState’in nasıl kullanıldığının anlaşılmasıdır.

Sunucuda Saklamak

Page class’ı üzerinde ViewState’in alınması için yazılmış ve Page’den türettiğimiz her bir sayfamız tarafından ViewState verilerinin serialize-deserialize edilerek kullanılmasını sağlayan iki adet virtual metot bulunmaktadır:

protected virtual object LoadPageStateFromPersistenceMedium()
ve

protected virtual void SavePageStateToPersistenceMedium(object viewState)
Bu metotlar, LosFormatter adlı, sadece sayfa üzerindeki ViewState nesnesinin (StateBag class’ı) serialize ve deserialize edilmesi için geliştirilmiş bir metot kullanmaktadırlar. LosFormatter’ın kullanımı konusunda bir ipucu yakalamak için, LoadPageStateFromPersistenceMedium metodu içinde olması muhtemel default kodlara şöyle bir göz atalım:

string strViewState = Request.Form["__VIEWSTATE"];
LosFormatter lf = new LosFormatter();
object viewState = lf.Deserialize(strViewState);
Page class’ından türetilmiş sayfamız üzerinde LoadPageStateFromPersistenceMedium ve

SavePageStateToPersistenceMedium metotlarının override edilmesi ve bu metotlar içinde

LosFormatter class’ının Deserialize ve Serialize metotlarının kullanılmasıyla sunucu, ViewState verilerini hiçbir şekilde istemciye göndermeden state bilgisini saklayabilir. Bu şekilde hem performans, hem de güvenlik konusunda önemli artı değerler kazanılabilir.

Aşağıda, bu konuda önerilebilecek üç ayrı alternatif hakkında bilgiler bulabilirsiniz:

Sunucunun Diski Üzerinde Saklamak

Sunucuda ya da Web Farm üzerindeki herhangi bir ağ paylaşımında, örneğin “SessionID.SayfaURL.viewState” adlı bir dosya tutulabilir. Aynı session ID’sine sahip tüm dosyalar, session sona erdiğinde silinebilir. Aşağıda bununla ilgili bir örnek bulabilirsiniz:

Örnek, web uygulamasının bulunduğu klasörde “NT AUTHORITY\NETWORK SERVICE” hesabının yazma hakkı bulunan “ViewStateData” adlı bir klasörün bulunduğu kabul edilerek hazırlanmıştır.

Öncelikle ViewState’i saklayacak ve okuyacak her iki virtual metodu da override edelim. Bu iki override işlemi de ViewState’in diskte saklanmasını istediğimiz Page class’ı içinde yapılacaktır:

     protected override void SavePageStateToPersistenceMedium(object viewState)
     {
          LosFormatter lf = new LosFormatter();
          StreamWriter sw = new StreamWriter(Server.MapPath("ViewStateData\\" + GetViewStateFileName()));
          lf.Serialize(sw, viewState);
       sw.Close();
     }

     protected override object LoadPageStateFromPersistenceMedium()
     {
            LosFormatter lf = new LosFormatter();
            StreamReader sr = new StreamReader(Server.MapPath("ViewStateData\\" + GetViewStateFileName()));
            string strViewState = sr.ReadToEnd();
            sr.Close();

            return lf.Deserialize(strViewState);
     }

     private string GetViewStateFileName()
     {
            string sessionID = Session.SessionID;
            string pageURL = Request.Url.Segments[Request.Url.Segments.Length - 1];
            return sessionID + "." + pageURL + ".viewState";
     }

SavePageStateToPersistenceMedium metodu, LosFormatter ve StreamWriter kullanarak, ve en altta belirlediğimiz GetViewStateFileName metodundan aldığı string’e dayanarak dosya yoksa oluşturacak, varsa da üzerine yazarak, içeriğinde ViewState verilerinin string olarak kalmasını sağlayacaktır.

LoadPageStateFromPersistenceMedium metodu ise ViewState’i string olarak alıp, yine LosFormatter aracılığıyla StateBag objesine dönüştürecektir.

Son olarak, Session bittiğinde gereksiz dosyaları silme işlemi de Global class’ı içinde aşağıdaki handler aracılığıyla yapılabilir:

     protected void Session_End(Object sender, EventArgs e)
     {
            string sessionID = Session.SessionID;
            System.IO.DirectoryInfo dir = new System.IO.DirectoryInfo(Server.MapPath("ViewStateData"));         
              System.IO.FileInfo[] files = dir.GetFiles(sessionID + ".*");

            foreach (System.IO.FileInfo file in files)
            {
                 file.Delete();
            }
     }

SQL Server ya da Benzeri Bir Data Kaynağı Kullanmak

ViewState’in SQL sunucusunda bir tabloda saklayarak connected senaryo ile almak da performansı arttıracak başka bir yöntem olarak düşünülebilir.

Öncelikle SessionID, PageURL ve ViewState sütunlarından oluşan bir tablo belirlenmeli ve SavePageStateToPersistenceMedium metonunun bu tabloya yazarak ViewState’i saklaması, LoadPageStateFromPersistenceMedium metodunun da bu tabloda tarama yaparak ViewState verisini alması sağlanmalıdır:



protected override void SavePageStateToPersistenceMedium(object viewState)
{

      SqlConnection cn = new SqlConnection("data source=localhost;database=ViewStateDemo;trusted_connection=true");
       LosFormatter lf = new LosFormatter();

       StringWriter sw = new StringWriter();
       lf.Serialize(sw, viewState);
       System.Text.StringBuilder sb = sw.GetStringBuilder();
       string strViewState = sb.ToString();
       string strSessionID = Session.SessionID;
       string strPageURL = Request.Url.Segments[Request.Url.Segments.Length - 1];

       if (SatirVarMi())
       {
            SqlCommand cmd = new SqlCommand("update ViewStateData set ViewState = @ViewState where SessionID = @SessionID and                PageURL = @PageURL", cn);
            cmd.Parameters.Add("@ViewState", strViewState);
            cmd.Parameters.Add("@SessionID", strSessionID);
            cmd.Parameters.Add("@PageURL", strPageURL);

            try
            {
                 cn.Open();
                 cmd.ExecuteNonQuery();
            }

            catch (SqlException exp)
            {
                 throw exp;
            }

            finally
            {
                 cn.Close();
            }
       }

       else
       {
            SqlCommand cmd = new SqlCommand("insert ViewStateData (SessionID, PageURL, ViewState) values (@SessionID,                @PageURL, @ViewState)", cn);
            cmd.Parameters.Add("@ViewState", strViewState);
            cmd.Parameters.Add("@SessionID", strSessionID);
            cmd.Parameters.Add("@PageURL", strPageURL);

            try
            {
                 cn.Open();
                 cmd.ExecuteNonQuery();
            }

            catch (SqlException exp)
            {
                 throw exp;
            }

            finally
            {
                 cn.Close();
            }
       }
     }

protected override object LoadPageStateFromPersistenceMedium()
{
       SqlConnection cn = new SqlConnection("data source=localhost;database=ViewStateDemo;trusted_connection=true");
       SqlCommand cmd = new SqlCommand("select ViewState from ViewStateData where SessionID = @SessionID and PageURL =           @PageURL", cn);
       cmd.Parameters.Add("@SessionID", Session.SessionID);
       cmd.Parameters.Add("@PageURL", Request.Url.Segments[Request.Url.Segments.Length - 1]);
       string strViewState;

       try
       {
            cn.Open();
            strViewState = (string) cmd.ExecuteScalar();
       }

       catch (SqlException exp)
       {
            throw exp;
       }

       finally
       {
            cn.Close();
       }

       LosFormatter lf = new LosFormatter();
       return lf.Deserialize(strViewState);
     } 

     private bool SatirVarMi()
     {
       SqlConnection cn = new SqlConnection("data source=localhost;database=ViewStateDemo;trusted_connection=true");
       SqlCommand cmd = new SqlCommand("select count(*) from ViewStateData where SessionID = @SessionID and PageURL =      @PageURL", cn);
       cmd.Parameters.Add("@SessionID", Session.SessionID);
       cmd.Parameters.Add("@PageURL", Request.Url.Segments[Request.Url.Segments.Length - 1]);
       int rowCount;

       try
       {
            cn.Open();
            rowCount = (int) cmd.ExecuteScalar();
       }

       catch (SqlException exp)
       {
            throw exp;
       }

       finally
       {
            cn.Close();
       }

       if (rowCount == 1)
            return true;
       else
            return false;
     }

Son olarak düşünülmesi gereken, Session bittiğinde SQL’den gereksiz satırların silinmesidir. Bu işi de Global class’ı içinde aşağıdaki gibi halletmek mümkündür:

protected void Session_End(Object sender, EventArgs e)
{
     SqlConnection cn = new SqlConnection("data source=localhost;database=ViewStateDemo;trusted_connection=true");
       SqlCommand cmd = new SqlCommand("delete ViewStateData where SessionID = @SessionID", cn);
       cmd.Parameters.Add("@SessionID", Session.SessionID);

       try
       {
            cn.Open();
            cmd.ExecuteNonQuery();
       }

       catch (SqlException exp)
       {
            throw exp;
       }

       finally
       {
            cn.Close();
       }


DataSet ve Session Objeleri Üzerinde Saklamak

Son olarak farklı bir alternatif, ViewState’in Session objesi üzerinde bir dataset’te tutulması düşünülebilir. Aşağıda bu alternatifle ilgili örnek kodlar bulabilirsiniz:

Öncelikle DSViewState adında bir typed-dataset oluşturalım:



Bu DataSet’in, oluşan her bir yeni session’da bir instance olarak saklanması ve içindeki tabloya viewstate verilerinin DataRow’lar halinde eklenmesi ya da değiştirilmesi ile viewstate yine sunucu tarafında ram’de saklanabilecektir.

Global class’ı içinde aşağıdaki gibi bir Session değişkeni içinde dataset oluşturularak tüm session içinde bu değer kullanılabilir:

protected void Session_Start(Object sender, EventArgs e)
{
      DSViewState ds = new DSViewState();
       Session["dsViewState"] = ds;
}

ViewState’in dataset’te saklanması istenen Page class’ı içinde de aşağıdaki override işlemleri yapılarak da bu alternatif kullanılabilir.

protected override void SavePageStateToPersistenceMedium(object viewState)
{
     LosFormatter lf = new LosFormatter();
     StringWriter sw = new StringWriter();
     lf.Serialize(sw, viewState);
     System.Text.StringBuilder sb = sw.GetStringBuilder();
     string strViewState = sb.ToString();
     string strPageURL = Request.Url.Segments[Request.Url.Segments.Length - 1];
     DSViewState ds = (DSViewState) Session["dsViewState"];

     if (ds.ViewStateData.Rows.Contains(strPageURL))
     {
          DataRow row = ds.ViewStateData.Rows.Find(strPageURL);
          row["ViewState"] = strViewState;
     }
     else
     {
          DataRow row = ds.ViewStateData.NewRow();
          row["PageURL"] = strPageURL;
          row["ViewState"] = strViewState;
          ds.ViewStateData.Rows.Add(row);
     }
}

protected override object LoadPageStateFromPersistenceMedium()
{
     DSViewState ds = (DSViewState) Session["dsViewState"];
     string strPageURL = Request.Url.Segments[Request.Url.Segments.Length - 1];
     DataRow row = ds.ViewStateData.Rows.Find(strPageURL);
     string strViewState = (string) row["ViewState"];
     LosFormatter lf = new LosFormatter();
     return lf.Deserialize(strViewState); 
}

Sonuç olarak, örneklemeye çalıştığım bu üç alternatifle, ViewState ağ performansı negatif olarak etkilenmeden kullanılabilecek, daha hızlı çalışan ve ViewState’ten dilediğince yararlanan web uygulamaları geliştirmek mümkün olabilecektir.

MCSD.NET, MCDBA, MCSE+I, MCSE (NT4, W2K, W2003), MCSA (W2K, W2003), MCAD, MCP+I, MCP, MCT

Trainer / Software Engineer

[email protected]

Makale:
ViewState’in Sunucuda Saklanması ASP.NET Nazmi Savga
  • Yazılan Yorumlar
  • Yorum Yaz
EKİ
5
2010
Arkadaşım saygısızca konuşmuşsun düzgün bir dille anlatabilirdin mahalle ağzı falan demişsin konuştuğunu bil. İkinci olarak yanlış anlamış olabilirim makaledeki bazı püf noktaları ama makalede viewstate'in sadece sayfadan alınabileceğini zannediyordum ama görüyorumki server'dan da alabiliyormuşuz . Şu anda Yazdığım yorumu anlıyamıyorum ve o zaman makaleyi nasıl anladığımıda hatırlamıyorum ama belliki makaleyi tam anlıyamamışım düzgün bir şekilde üslubunu bozmadan açıklama yapabilirdin.
AĞU
31
2010
iş yerindeyim onun için alelacele yazdım. harf hataları için özür...
AĞU
31
2010
Sevgili Mehmet Karlık arkadaşım. Genelde böyle yazıların altına yorum yazmam. Yazanları okur geçerim. Ama senin yazdıklarını okuyunca geçemedim hatta üye olmadığım bu siteye üye oldum cevap yazabilmek için. Öncelikle neden bahsedildiği hakkında hiç bir bilgin yok. Kusura bakma amacım saldırmak değil sana ve senin yanlış yorumunu okuyan diğer insanlara bilgi vermek amacındayım. ViewState bu güzel makalede de anlatıldığı gibi çok iyi birşeydir ve doğru kullanıldığında harika olur. Doğru kullanmak derken burda ViewState'i server da tutmaktan bahsediyorum. ViewState'in ağ performansını bozması demek server ve client arasında sürekli gidip gelmesinden kaynaklanır. Server bi sayfayı üretirken onunla ilgili viewstate'i gönderir ve yapılan herangi bi post işleminde de aynen geri alır. Büyük veriler içeren tablolar olan sayfalarda bu viewstate sayfanın kendinden daha büyük boyutlara gelebilir. Eğer viewstate'i sürekli client'a göndermek yerine sunucuda tutarsan o kadar yolu boşu boşuna gidip gelmezmiş olur ki bu da ağ performansını kat kat kat artırır. Haaa ama bu durumda neyi kaybetmiş oluruz viewstate'i sunucuda tuttuğumuz alanı kaybetmiş oluruz. Eğer dataset nesnesi ile ram'de tutarsam ram kaybımız olur ama sayfan inan bana roket gibi çalışır. Disk yada sql server üzerinde tutmak ise bence en iyisidir. Hem hızlı hem kapasite problemi olmaz. Sen de kulaktan solma bilgiler ile viewstate'in sunucuda saklanmasında ağ performansına yük olacağını düşünmüşsün. Ağ kullanıldığı zaman yorulur. Serverda duran bişey ağı kullanmaz. Bence kulaktan dolma bilgiler yerine biraz daha yapıcı ve analitik düşünmeye başlarsan programcılık konusunda daha sağlam ilerlemiş olursun. Makale biraz da bilimsel bir dille anlatılmış ben o yüzden biraz daha mahalle ağzı ile özetlemeye çalıştım. Rahatsız olan varsa şimdiden affola. İyi çalışmalar.
MAR
27
2010
İyide sen ağ performansını arttırmak istemişsin ama bu şekilde artmazki , sen bu şekilde hem ağı hem serverı yormuş oluyosun, 1. viewstate iptal olmadıgı için çalıştıgı için ağ yoruluyor. Viewstate iptal deme , viewstate iptal ise server'a neyi object olarak gönderip kaydediyosun. 2. servera da viewstate i kaydettiğin için server yoruluyor. Ama yinede makale güzel viewstate i kaydetmek isteyenler için faydalı bir makale olmuş, ama viewstate neden kaydedilme ihtiyacı duyulmuş onu anlamadım.
MAY
24
2007
Viewstate gibi sorunlu bir yapıda çok önemli dataların tutlmasını doğru bulmuyorum. Ayrıca yoğun trafikleri olan sitelerde viewstate bilgilerinin tutulmasıda kötü sonuçlara sebeb olabilir. Mümkün oldukça viewstatede değer tutmaktan uzak durmak gerekiyor bence. Saygılar
EKİ
28
2004
Konunun önemini kavrayabilecek düzeyde bilgiye sahip değilim. Fakat, şunu diyebilirim ki; okuduğum İngilizce makalelerdeki kadar özenli bir dil kullanılmış (malesef, Türkçe makaleler, bildiğiniz gibi, yazım hatalarıyla dolu) ve konuya çok hakim olunduğu belli. Ayrıca, bu özen istekli olunduğunu da gösteriyor. Bu da okuyana ayrı bir şevk veriyor. Hayran kaldım :-)
Sayfalar : 1 
Yorum yazabilmek için üye girişi yapmalısınız. Üye girişi için tıklayın.
Üye değilseniz Üyel Ol linkine tıklayarak üyeliğinizi hemen başlatabilirisniz.
 
  • Bu Konuda Son 10
  • Eklenen Son 10
  • Bu Konuda Geçmiş 10
Bu Konuda Yazılmış Yazılmış 10 Makale Yükleniyor
Son Eklenen 10 Makale Yükleniyor
Bu Konuda Yazılmış Geçmiş Makaleler Yükleniyor